Historia optyki okularowej: Początki wiedzy optycznej

Od najdawniejszych czasów człowieka ogromnie interesował temat powstawania obrazów oraz procesu widzenia. Szukano także sposobów na ułatwienie dokonywania przeróżnych obserwacji, co miało wpływ na rozwój innych nauk, takich jak na przykład astronomia, medycyna. Przenieśmy się więc na chwilę do przeszłości.

Optyka w starożytności
Podstawowym materiałem wykorzystywanym w tej dziedzinie było oczywiście szkło, pierwotnie powstałe prawdopodobnie w efekcie stopienia piasku przez piorun. Wykorzystywano także przeróżne kryształy naturalne. Tematyka leczenia chorób oczu ma również znamienitą historię, uważa się bowiem, że starożytni Egipcjanie ponad wszystko cenili sobie lekarzy okulistów, którzy zajmowali w Egipcie wysoką pozycję społeczną. Dowód na to znajduje się w Gizeh w postaci grobowca pierwszego znanego z imienia okulisty: Pepi-Ankh-Or-Iri. Z kolei w starożytnej Grecji Hipokrates z Kos jako pierwszy opisał między innymi budowę oka, operację katarakty oraz drogi leczenia jaglicy.

Proces widzenia według dawnych uczonych
W najdawniejszej przeszłości początkowo sądzono, iż proces widzenia odbywa się na zasadzie wysyłania przez gałkę oczną niewidzialnych promieni, które po odbiciu się od oglądanego przedmiotu trafiają znów do oka, tworząc obraz. Hipokrates natomiast tak opisał wewnętrzną budowę oka oraz procesy w nim zachodzące: „Do oka idą żyłki cieniuchne, przeznaczone dla widzenia. Biegną one z mózgu i odżywiają narząd wzroku najczystszą cieczą mózgową. W cieczy tej w oczach odbijają się przedmioty oglądane. Kiedy żyłki te schorzeją – wzrok gaśnie…” Wraz z upływem lat zgłębiano coraz skuteczniej wiedzę na temat budowy i funkcjonowania oka, a pierwszy prawidłowy jego opis powstał w roku 1606 za przyczyną Fabrycego z Aquapendente.

Problematyczna dal i bliż…
Około roku 100 p.n.e. pewien prominentny Rzymianin skarżył się w liście, iż przez problemy wzrokowe był zmuszony w podeszłym wieku zaniechać czytania ksiąg. Z kolei cesarz Neron oglądając zapasy gladiatorów korzystał z oszlifowanego szmaragdu, by nadać scenom milszej dla oka, zielonej barwy. Rzymski poeta i filozof, Seneka Młodszy znany był z przeczytania „wszystkich ksiąg Rzymu” za pomocą szklanej kuli, wewnątrz której znajdowała się woda. Seneka tak opisał swoje doświadczenia: „Litery, nawet małe i niejasne, przez szklaną kulę wypełnioną wodą zaznaczają się jako większe i jaśniejsze”.

Pionierzy optyki w Europie
W XIX wieku ogromny wkład w rozwój optyki mieli trzej współpracownicy: mechanik precyzyjny Carl Zeiss, fizyk Ernst Abbe oraz chemik Otto Schott. Niewielki zakład rzemieślniczy przekształcili ogromne przedsiębiorstwo ze znaną hutą szkła w Jenie. Z kolei okulista ze Szwecji, Allvar Gullstrand był pierwszym optykiem - laureatem nagrody Nobla, a konstrukcja pierwszej lampy szczelinowej była właśnie jego zasługą. W Polsce na uwagę zasługują: Wiktor Szokalski, nazywany ojcem polskiej okulistyki, a także Wincenty Fukała, który opracował studium historyczne na temat refrakcji oka.

źródło: Marek Zając "Optyka okularowa", Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław 2007